Vangardas do século XX

O texto argumentativo

O texto argumentativo from Loli Cid Cid

As vangardas

As vangardas na lit. galega from trafegandoronseis

A argumentación

Argumentar consiste en aportar razóns para substentar unha opinión; se esta posúe algunha consistencia intelectual denomínase tese. Esta pode situarse ao principio do escrito ou como conclusión.

     Moitas veces, os escritos argumentativos refutan ou rexeitan unha opinión contraria, por xulgala falsa. Pero non necesitan dese elemento: basta con que o autor defenda unha opinión ou unha tese para que estea realizando unha argumentación.

     Argumentación e exposición soen producirse solidariamente.

Os textos argumentativos poden ser expostos de diferentes maneiras pero sempre seguindo un determinado plan: a tese pode aparecer como conclusión ou como punto de partida, pero o importante é que ese plan existe sempre, sen el o escrito carecería de consistencia e de forza e o lector non podería seguilo.

     O plan debe adoptar a forma dun esquema, é dicir, dun cadriño ordenado no que se anuncian brevemente as cuestións que imos tratar. Isto obriga a reflexionar antes de escribir. A tese non se nos ocorre porque si, senón que xurdiu grazas a uns argumentos previos; agora trátase de facelos claramente explícitos, de topar quizais outros concomitantes e de documentalos con exemplos que os apoien; despois hai que xerarquizar todos eses elementos por orde de importancia, e de interrelacionalos. Ademais, deberemos renunciar aos irrelevantes, aos que non se refiren directamente á tese, aos demasiado sabidos, etc. Si, a contrución do esquema obríganos a pensar.

     Exemplo de argumentación:

     No seguinte texto Ortega e Gasset argumenta en favor dunha certa función que atribúe ao marco dos cadros.

     [1] A parede onde colga a obra de Regoyos non ten máis de seis metros. O cadro despraza unha mínima parte dela e, sen embargo, preséntame un amplo anaco da rexión do Bidasoa: un río e unha ponte, un ferrocarril, unha vila e o curvo lombo dunha alta montaña. ¿Como pode ser todo isto en tan exiguo espazo? Evidentemente, está sen estar. A paisaxe pintada non me permite comportarme ante el como ante unha realidade; a ponte non é, en verdade, unha ponte, nin o fume o fume, nin o campo campiña. Todo nel é simple metáfora, todo nel goza dunha existencia meramente virtual. O cadro, como a poesía ou como a música, como toda obra de arte, é unha abertura de irrealidade que se abre maxicamente no noso contorno real.

     [2] Cando miro esta gris parede doméstica, a miña actitude é forzosamente dun utilitarismo vital. Cando miro o cadro, ingreso nun recinto imaxinario e adopto unha actitude de pura contemplación. Son, pois, parede e cadro dous mundos antagónicos e sen comunicación. Do real ao irreal, o espírito dá un salto como da vixilia ao sono.

     [3] É a obra de arte unha illa imaxinaria que aboia rodeada de realidade por todas partes. Para que se produza é, pois, necesario que o corpo estético quede illado do contorno vital. Da terra que pisamos á terra non podemos transitar paso a paso. É máis: a indecisión de lindes entre o artístico e o vital perturba o noso goce estético. De aquí que o cadro sen marco, ao confundir os seus límites cos obxectos útiles, extraartísticos que o rodean, perda xeito e suxesíón. Fai falta que a parede real conclúa de súpeto, radicalmente, e que subitamente, sen titubeo, nos atopemos no territorio irreal do cadro. Fai falta un illador. Isto é o marco.

.- A TESE EN ORDE PROGRESIVA:

     Para escribir o fragmento anterior, Ortega y Gasset debeu realizar dúas operacións previas:

1.- "inventar" unha idea.

2.- "dispor" o seu desenrolo segundo unha certa orde ou plan.

     Despois, deu forma lingüística definitiva ao texto.

     O autor mantén aquí unha tese que inventou; éo porque a apoia con sólidos e brillantes argumentos. Tal tese pode enunciarse aproximadamente así: A función do marco consiste en separar netamente a realidade (que rodea ao cadro) de irrealidade (en que el consiste).

     Este tese sitúase ao final do fragmento. Non parágrafos [1] e [2], o autor foi presentando feitos que serán necesarios para que a conclusión gañe a adhesión do lector. Seguiu, pois, unha orde progresiva: o seu razoamento partiu de fenómenos diversos facilmente observables, ata dar cun principio (a tese) que os explica a todos (método indutivo).

    

     Para alcanzar esta tese, o autor dispuxo os materiais da súa exposición nunha orde determinada. Se en lugar de situala ao final, a presentase ao principio, a orde sería diferente (método dedutivo). Ortega dispón o escrito en tres parágrafos para facilitar a súa análise: é un plan rigorosamente organizado, trazado con orde, facendo confluír observacións diversas cara á tese que as explica.

                   COMO SE ORGANIZA A ARGUMENTACIÓN

     As posibilidades de organizar interiormente un escrito son moitas, pero o importante é que exista un PLAN, xa que sen el o escrito carecería de consistencia e forza, non podería seguilo o lector, que iría e viría dunha cuestión a outra, como deambulando polo texto; escritor e lector malgastarían o seu esforzo.

     Todo plan debe adoptar a forma dun esquema, é dicir, dun cadriño ordenado no que se enuncien brevemente as cuestións que imos tratar. Isto obriga a reflexionar antes de escribir.

.- ELABORACIÓN DO ESQUEMA

     Escribamos primeiramente a tese: debemos tela sempre á vista, para non apartarnos dela. Subliñaremos tamén a palabra ou palabras claves, porque servirán de estímulo para a invención de argumentos e exemplos.

     Debemos procurar, a continuación, fixar dous ou tres ideas principais, de rango ou de importancia semellantes, que sirvan de cabezas para outras tantas partes do escrito. Escribirémolas deixando entre elas espazo suficiente para apuntar as ideas de apoio e os posibles exemplos que se aporten como proba. Sinalaremos as ideas principais con números romanos e as de apoio con letras maiúsculas; os exemplos, con cifras arábigas.

     Así, teoricamente, o esquema ideal dunha disertación podería ser o seguinte (dividido en dúas partes, pero podería subdividirse en tres ou máis):

         TESE

              l. Idea principal

                   A. Idea de apoio

                        1. Exemplo

                        2. Exemplo

                   B. Idea de apoio

                        1. Exemplo

         Breve conclusión parcial que confirma a idea principal

              ll. Idea principal

                   A. Idea de apoio

                   B. Idea de apoio

                        1. Exemplo

                   C. Idea de apoio

         Breve comentario final, baseado en todos os argumentos, que confirma a tese.

     Como é lóxico, os esquemas posibles son diversísimos, segundo o número de ideas principais e de apio que acollan, e dos exemplos que prevean. Pero teñen que estar ben xerarquizados, ben ordenados e ben equilibrados. Isto último é tamén importante: unha excesiva cantidade de ideas de apoio e de exemplos, ou o seu desproporcionado desenrolo, poden desviar a atención do lector, en prexuízo das teses que defendemos.

     Exemplo:

     Partamos da afirmación: O home, ao asasinar a Natureza, suicídase.

     Observemos as palabras clave: asasinar, suicida. Inmediatamente suxiren a posibilidade de organizar a argumentación en dúas partes, correspondentes a aquelas palabras. Procede entón inventar sendas ideas principais, e tratemos de achar outras que a apoien. Poden ser estas:

I. O home, ao arrasar ríos, mares, terras e bosques, convértese en asasino.

II. Pero como necesita as restantes formas de vida, está suicidándose con isto.

     Concentrémonos agora na primeira destas ideas principais, e tratemos achar outras que a apoien. Comezaremos a apuntar as que percibimos nitidamente:

A. O "progreso" obriga a producir residuos contaminantes, que destrúan a vida vexetal e animal.

B. Ás veces, son accidentes os que producen efectos exterminadores.

     Estas ideas poden reforzarse con exemplos.

A. Idea de apoio (o "progreso" obriga.....)

     1. Peixes mortos en ríos que reciben augas residuais.

     2. Animais mortos porque os seus alimentos contiñan insecticidas opu outros tóxicos destinados a alimañas.

B. Idea de apoio (ás veces, son accidentes.....)

     1. Os naufraxios de grandes petroleiros producen mareas negras, que ocasionan a morte de peixes e de aves acuáticas.

     2. Escapes de material atómico ou de substancias velenosas; a rexión italiana de Seveso tivo que ser evacuada en 1976, pola fuga de gas tóxico que empregaban nunha fábrica; a fauna e flora da rexión quedou destruída.

     Convén agora formular unha brevísima conclusión referida á primeira idea principal, que a confirme e sirva de transición para desenvolver a seguinte. Podería ser esta:

     Conclusión parcial: actuando voluntario ou involuntariamente así, o home mata. Compórtase como asasino da Natureza.

     As ideas de apoio para a segunda idea principal poderían ser:

A´: O home non ten dereitos especiais. E, se os ten, posúe unha intelixencia que lle permite manter o equilibrio da Natureza.

B´: Sen embargo, a emprega en proveito propio, sen caer na conta de que está minando as bases da súa subsistencia ao destruír a orde natural, porque todo el é solidario.

     Tampouco nos faltarán exemplos que proben estas ideas.

A´: Idea de apoio (o home non ten dereitos especiais...)

     1. En china, hai poucos anos, perseguiuse aos pardais, porque consumían gran cantidade de cereais nos campos. Pero os insectos proliferaron de tal modo que foi preciso repoboar o país con pardais.

B´: Idea de apoio (sen embargo...)

     1. O equilibrio natural, establecido ao longo de mopitos séculos, pode compararse á dunha partida de xadrez: cada peza ha de estar no seu sitio. Cando unha suprime ás das demais, xa non pode proseguir o xogo. Só que o home non gaña, senón que perde, porque o seu destino é seguir xogando.

     O esquema pode finalizarse cun breve comentario final que confirme a tese:

      A arrogancia humana non ten límites. Cremos que o noso reinado sobre a Natureza nos autoriza a aniquilala; pero, sendo nós seres naturais tamén, estámonos destruíndo ao destruíla.

     Este é o esquema obtido:

I. O home, ao arrasar ríos, mares, terras e bosques, convértese en asasino.

     A. O progreso obriga a producir residuos contaminantes que destrúen a vida vexetal e animal.

         1. Ex.: Peixes mortos en ríos que reciben augas          residuais.

     B. Ás veces son accidentes os que producen efectos exterminadores.

         1. Ex.: Os naufraxios de grandes petroleiros producen a s mareas negras que ocasionan a morte de peixes e aves acuáticas.

Conclusión parcial: actuando voluntaria ou involutariamente así, o home mata. Compórtase como asasino da natureza.

II. Pero como necesita as restantes formas de vida, está suicidándose con isto.

     A. O home non ten dereitos especiais, E, se os ten, posúe    unha intelixencia que lle permite manter o equilibrio da     Natureza.

         1. Ex.: Exterminio de pardais en China, e posterior          repoboación.

     B. Sen embargo, emprégaa só en proveito propio, sen caer na conta de que está minando as bases da súa subsistencia ao    destruír a orde natural , porque todo nel é solidario.

         1. Ex.: Comparación da orde natural cunha partida de         xadrez.

BREVE COMENTARIO FINAL: (id)

A exposición

         Expoñer é presentar unha cuestión calquera co propósito de facela coñecer e comprender a outras persoas. A exposición normalmente asóciase coa argumentación, é dicir, cun proceso máis persoal e creador, no cal o expositor introduce ideas ou puntos de vista seus, defendéndoos con razóns e, ás veces, combatendo outros que considera erróneos.

     Na exposición predomina, pois, unha actitude obxectiva, brindando a quen a le unha información que poida resultar útil ou necesaria. Como todo escrito, consta dos tres compoñentes retóricos:

     - a invención ou acopio de feitos

     - a disposición ou orde no que se expoñen estes feitos

     - a elocución ou expresión lingüística definitiva.

1.- A INVENCIÓN NO ESCRITO EXPOSITIVO

     Recibe o nome de documentación. Quen se dispón a expór algo debe empezar por documentarse. Esta documentación debe aspirar a ser:

- o máis completa posible

- o máis moderna posible

- estritamente referente ao tema que interesa

2.- DISPOSICIÓN DO ESCRITO EXPLICATIVO

     Debe partirse sempre do enunciado claro e inequívoco do problema. A parte de figurar este abreviadamente no título, poden dedicarse as primeiras liñas do escrito ao seu plantexamento, sobre todo se é moi extenso ou ten moitas implicacións que non podemos desenrolar. Nese caso deben anuciarse os límites que nos impuxemos na exposición, sinalando se é posible as cuestión que deixamos fóra.

     Se imos expor o tema historicamente, deberemos seguir unha orde cronolóxica, amosando as sucesivas solucións que se aportaron, deixando para o final a nosa adhesión a unha delas ou a nos propia resposta.

     Cando o tratamento do tema non é histórico temos que establecer o noso propio plan: convén parcelar a cuestión en aspectos homoxéneos, pero diversos entre si

     O escrito expositivo pode terminar cun brevísimo resume das opinións expostas e, sobre todo, coa formaulación razoada da que sostén o expositor.

3.- A ELOCUCIÓN

     Dado o fundamental carácter obxectivo anexo á exposición, as calidades de orde e claridade deben resaltar especialmente. A linguaxe debe ser sinxela, clara e apropiada, o que resulta compatible coa posibilidade de que o expositor deixe entrever ou manifeste explicitamente a actitude que adopta ante certos aspectos do que expón: respecto, admiración, adhesión, repulsa, ironía, humor... en doses prudentemente graduadas.

Exemplo de texto expositivo:

    

     ¿Cal será a fin da terra? Ata os anos trinta, parecía evidente que o Sol, como calquera outro corpo quente, tiña que acabar arrefriándose. Verquía e verquía enerxía ao espazo, polo cal esta inmensa fervenza tería que diminuír e reducirse pouco e pouco a un simple chorriño. O sol faríase laranxa, logo vermello, iría apagándose cada vez máis e finalmente se apagaría.

     Nestas condicións, tamén a terra se iría arrefriando lentamente. A auga conxelaríase e as rexións polares serían cada vez máis extensas. Por último, nin sequera as rexións ecuatoriais terían suficiente calor para manter a vida. O océano enteiro conxelaríase nun bloque macizo de xeo, e incluso o aire licuaríase primeiro e logo conxelaríase. Durante billóns de anos, esta terra xélida (e os demais planetas) seguiría xirando ao redor do defunto Sol. Pero aínda nesas condicións, a Terra, como planeta, seguiría existindo.

     Sen embargo, durante a década dos trinta, os científicos nucleares comezaron a calcular por primeira vez as reaccións nucleares que teñen lugar no interior do Sol e outras estrelas. E acharon que aínda que o Sol ten que acabar por arrefriarse, haberá períodos de forte quentamento antes desa fin. Unha vez consumida a maior parte do combustible básico, que é o hidróxeno, comezarán a desenvolverse outras reaccións nucleares, que quecerán o Sol e farán que se expanda enormemente. Aínda que emitirá unha cantidade maior de calor, cada porción da súa agora vastísima superficie tocará a unha fracción moito máis pequena desa calor e será, por tanto, máis fría. O Sol converteráse nunha masa xigante vermella.

     En tales condicións, é probable que a Terra se converta nunha ascua e logo se vaporice. Nese momento, a Terra, como corpo planetario sólido, acabará os seus días. Pero non vos preocupedes demasiado: botádelle oito mil millóns de anos

As vangardas

Tendes aquí este blogue de Pilar Ponte, a nosa prezada Profa, para saber máis sobre as vangardas poéticas galegas do primeiro terzo do século XX. Del tiramos asemade esta presentación:

Vangardas-1 from Lourenço Alvarez Ruiz
 

Unidade do texto

Nunca debemos perder de vista o carácter unitario que debe ter todo escrito, calquera que sexa a súa natureza (narración, descrición, exposición ou argumentación) Esta unidade refírese ás tres fases retóricas coñecidas: invención, disposición e elocución, tanto se se consideran independentemente ou no seu conxunto.

     .- Polo tanto, no momento da invención, será preciso descartar todas as ideas que non se refiren directamente ao tema. Tan importante como acopiar ideas é rexeitar as inútiles ou impertinentes.

     .- A disposición esixe igualmente que, entre as partes do escrito, haxa unha trabazón e unha proporción internas, de modo que se artellen loxicamente. E iso sen descoidar o feito de que a variedade é necesaria para comunicar interese ao que se di.

     .- A elocución debe adecuarse exactamente á natureza xeral do tema e á particular do parágrafo; porque nun destes pode dominar o ton expositivo, no seguinte o irónico, noutro o refutatorio... o idioma terá que irse pregando a estas necesidades, pero sen perder a uniformidade do rexistro adoptado. Queremos dicir que un parágrafo non pode estar escrito en ton familiar, e pasar del a outro de ton neutramente expositivo, e a outro exaltado ou pretendidamente lírico. O efecto total sería de abigarramento e de caos.

     UN EXEMPLO:

         (1)"Unhas campás espértanme; son tres campás: dúas fan un "tan, tan" sonoro e ruídoso, e a terceira, como sobrecollida, temerosa, canta, por baixo deste acompañamento, unha melodía longa, suave e melancólica. (2) Cervantes oiría entre soños todas as madrugadas, como eu agora, estas campás melodiosas. (3) Aínda é de noite; todavía a luz da alba non clarea nas rendixas da porta e da ventá. E eu volvo a durmir. (4) E logo, as mesmas campás, o mesmo acompañamento clamoroso e a mesma melopea suave, tórnanme a espertar. Xa a luz do novo día pinta raias e puntos vivos nas madeiras das portas. Unha pombas ronronean no piso de arriba e andan con golpen menudos sobre o teito; os pardais pían furiosos; asubía un merlo ao lonxe... O campo está verde; na distancia, cando abrín a ventá, un vetusto caserón, un dese típicos caserón manchegos, pechados sempre, amosa os seus tres balcóns vellos, coas madeiras despintadas, misteriosas, inquietadoras".

                                      Azorín

1.- A INVENCIÓN:

    

     Non require moito esforzo comprobar a unidade da invención. Azorín proponse describir o seu primeiro espertar en Esquivias, de onde foi a esposa de Cervantes; quixo sentir algunhas das impresións que experimentaría este cando estivo alí e coñeceu á que sería a súa muller.

     O fragmento posúe, por tanto, un carácter descriptivo. Alude, primeiro ás sensacións auditivas, e despois a sensacións visuais. Sons e cores constitúen, pois, a invención do texto, non con fría obxectividade, senón matizándoos con "impresións subxectivas" que confiren ao texto un marcado carácter literario.

2.- A DISPOSICIÓN:

     O fragmento consta de dous parágrafos: o (1) e o (4); o (3) no fai senón completar ao (1), que se refire a sons, cunha referencia á falta de luz. O (2) intróducese entre eles coa finalidade de que o lector non esqueza o obxectivo do ensaio: "sentir como Cervantes".

     No (1) ( e o (3) que o continúa) o autor expón o tema. Espértano "unhas campás", que na segunda oración precisará "tres"; é capaz de describir as súas cualidades, non percibe formas nin colores.

     O (4) aportará sensacións visualis. Comeza en paralelismo co (1). Na segunda metade, o parágrafo adícase por completo a impresión dos ollos.

     A disposición do fragmento obedece, pois, a un esquema fortemente unitario:

- (1) e (3): Primeiro espertar

- (2): contribuíndo á unidade total o autor non exquece o tema xeral : "a noiva de Cervantes".

- (4): Segundo espertar.

3.- A ELOCUCIÓN:

     O fragmento de Azorín representa os obxectos mediante un ponderado relevo das cualidades que neles percibe o autor, confiado nos adxectivos.

         RESUMO:

     O fragmento de Azorín revela unha evidente unidade nos seus tres compoñentes. Sendo a intención do autor describir as sensacións visualis e auditivas do seu espertar en Esquivias, a elas limítase, nelas concentra a súa invención. Como ese espertar faise en dous momentos, a cada un adica un parágrafo ( (1) e (4)). Posto que a causa dese desvelo é idéntica, marca esa identidade ao comezo de cada parágrafo. Dado que só no cuarto hai luz, só nel hai descripcións visuais.

     A disposición obedece en todo o proceso cronolóxico do espertar. E a unidade fortalécese neste punto mediante a homoxeneidade dos obxectos que evoca (sons de campás, ruídos de aves, casas) e o contraste das súas cualidades.

     Por último, a elocución supedítase ao designio do escritor mediante un sabio emprego da adxectivación que potencia as cualidades dos obxectos e os opón. Non poucas veces, as series de adxectivos revelan o carácter emotivo e artístico do escrito.